(Khởi Nghiệp Xanh) Khi cả nước oằn mình giữa đại dịch COVID-19, một người đàn ông trung niên lặng lẽ rời TP Hồ Chí Minh, trở về quê hương Lang Chánh (Thanh Hóa) với hai bàn tay trắng. Không việc làm, không vốn liếng, không bằng cấp – đó là hoàn cảnh của Hà Đức Tài năm 2021. Nhưng chính trong nghịch cảnh ấy, ông đã viết nên câu chuyện khởi nghiệp đầy phi thường từ… một chiếc đũa tre.
Nhìn thấy cơ hội từ tre bản địa bị lãng quên
Lang Chánh – vùng đất đồi núi trập trùng, nơi tre luồng mọc bạt ngàn nhưng giá trị kinh tế lại không cao. Người dân trồng tre chủ yếu để bán nguyên liệu thô, giá rẻ mạt, bấp bênh theo mùa. Hà Đức Tài nhận ra rằng: giá trị thật sự không nằm ở cây tre, mà nằm ở cách ta khai thác và chế biến nó.
Ông quan sát thị trường, nhận thấy các sản phẩm đũa tre thủ công vẫn được ưa chuộng vì không chứa hóa chất. Tuy nhiên, sản xuất thủ công khiến năng suất thấp, đũa không đồng đều, dễ cong vênh, lại mất nhiều công đoạn thủ công như hun bồ hóng để chống mối mọt. Một suy nghĩ táo bạo nảy ra: tại sao không sáng chế một hệ thống máy móc để thay đổi toàn bộ quy trình này?
Người đàn ông học hết lớp 6 và “giấc mơ cơ khí”
Ý tưởng chế tạo máy là một “canh bạc” lớn với Hà Đức Tài – người chưa học xong lớp 6, chưa từng tiếp xúc môn Vật lý, càng không biết gì về cơ điện. Thế nhưng, ông có thứ mà không trường lớp nào dạy: ý chí và sự kiên trì phi thường.
Ban ngày làm thuê, ban đêm ông lên mạng tự học. “Bác Google” trở thành người thầy lớn. Ông bắt đầu hình dung trong đầu các “bản vẽ” cơ bản. Không tiền mua vật liệu, ông lùng sục các đống sắt vụn, tìm từng chiếc bu lông, bánh răng cũ. Thậm chí, ông tự chế bánh đà bằng xi măng cốt thép – một ý tưởng chưa từng có trong ngành cơ khí, nhưng hiệu quả bất ngờ.
Tự học, tự làm, tự… bị cho là “khùng”
Sự kiên trì của ông bị nhìn bằng ánh mắt hoài nghi. Hàng xóm xì xào, người thân lo lắng. Vợ ông – người phụ nữ phải gồng gánh kinh tế cả nhà, vẫn lặng lẽ đứng sau. “Khùng cũng được, nhưng là khùng có lý tưởng,” bà nói. Và đúng vậy, sau 5 tháng mày mò, máy chẻ tre đầu tiên hoạt động thành công.
Rồi ông tiếp tục làm máy vót tinh – với gần 300 chi tiết cơ khí lắp ráp từ sắt vụn. Những ngày không ăn, không ngủ vì sợ “mất mạch suy nghĩ” trở thành chuyện thường. Máy đánh bóng, máy hấp đũa lần lượt ra đời. Cả một hệ thống sản xuất khép kín được hình thành từ… xưởng nhỏ dưới bếp.
Chọn con đường sạch – sạch đũa, sạch cả tâm
Không dừng lại ở việc cơ giới hóa sản xuất, Hà Đức Tài còn trăn trở về vệ sinh an toàn – điều mà nhiều cơ sở đũa tre khác bỏ qua. Ông chấp nhận thử nghiệm và thất bại hơn 70 lần để tìm ra cách chống mốc, chống mối mọt mà không dùng hóa chất.
Câu trả lời lại nằm ở dân gian: hun khói bếp – một phương pháp cũ nhưng cực kỳ hiệu quả nếu kiểm soát đúng thời gian và nhiệt độ. Ông xây lò hun, nghiên cứu thêm các phương pháp sấy bằng thảo dược, đọc sách y học cổ truyền như tác phẩm của GS. Đỗ Tất Lợi để tìm cách làm đũa thơm tự nhiên, bền đẹp và an toàn.
Từ một chiếc đũa – vươn đến năm châu
Hơn 2 năm đổ mồ hôi, nước mắt và cả máu, cuối cùng hệ thống sản xuất đũa tre sạch của Hà Đức Tài chính thức đi vào vận hành, với năng suất khoảng 200 đôi/giờ, cao gấp hàng chục lần lao động thủ công. Ông đăng ký thương hiệu “Đũa tre sạch Đức Tài” với 4 tiêu chí: siêu sạch – siêu thẳng – siêu cứng – siêu bền.
Từ Lang Chánh, sản phẩm đũa của ông đã theo chân khách hàng đến 20 quốc gia, góp phần tiêu thụ tre luồng địa phương, tạo sinh kế cho người dân, thắp lên niềm hy vọng ở những nơi tưởng như chỉ có nghèo khó.
Câu chuyện của Hà Đức Tài không chỉ là hành trình từ tay trắng đến làm chủ hệ thống máy móc, mà còn là biểu tượng của tinh thần sáng tạo nông dân thời đại mới – không ngại học hỏi, dám làm tới cùng.
Ông không chỉ tạo ra giá trị kinh tế mà còn dựng lại niềm tin: rằng người Việt có thể tự làm ra sản phẩm sạch, đẹp, bền vững – từ những gì thân thuộc nhất như… một chiếc đũa tre.