(Khởi Nghiệp Xanh) Giữa vùng quê Sơn Mỹ (tỉnh Lâm Đồng), nơi nông nghiệp vẫn là sinh kế chính của người dân, một mô hình sản xuất nhỏ nhưng mang tư duy lớn đang âm thầm tạo nên sự thay đổi. Từ những trái mướp già từng bị bỏ quên ngoài ruộng, anh Võ Xuân Đặng – Thạc sĩ Kinh tế sinh năm 1990 – đã xây dựng nên một cơ sở sản xuất xơ mướp thủ công, đưa sản phẩm thân thiện môi trường vươn ra thị trường trong nước và quốc tế, góp phần làm giàu cho quê hương theo cách bền vững.
Từ lựa chọn “bỏ phố về quê” đến con đường khởi nghiệp xanh
Sau khi tốt nghiệp Thạc sĩ Kinh tế, anh Võ Xuân Đặng từng có công việc ổn định tại TP. Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, những chuyến trở về quê nhà Sơn Mỹ khiến anh trăn trở khi chứng kiến đất đai còn nhiều tiềm năng nhưng sản xuất nông nghiệp manh mún, thu nhập người dân bấp bênh.
Điều khiến anh đặc biệt chú ý là những ruộng mướp hương, nơi trái mướp già không được thu hoạch, bị bỏ lại ngoài đồng. Trong khi đó, qua tìm hiểu, anh nhận thấy tại nhiều quốc gia phát triển, xơ mướp lại được sử dụng rộng rãi để sản xuất các sản phẩm thay thế nhựa, phục vụ xu hướng tiêu dùng xanh.
“Tôi tự hỏi, tại sao mình không thử làm điều này ngay trên chính quê hương?”, anh Đặng chia sẻ.
Năm 2019, anh quyết định rời thành phố, trở về Sơn Mỹ khởi nghiệp với diện tích ban đầu khoảng 5 sào mướp hương. Tất cả các công đoạn từ trồng trọt, thu hoạch đến tách xơ, phơi sấy đều được anh tự mày mò thực hiện thủ công. Thiếu vốn, thiếu kinh nghiệm, lại đi ngược thói quen canh tác truyền thống – trồng mướp không bán trái non – nên không ít người cho rằng anh đang “liều”.
Khó khăn chưa dừng lại khi dịch Covid-19 bùng phát, đầu ra gần như tê liệt, xưởng sản xuất rơi vào tình trạng “đóng băng”. Tuy nhiên, anh Đặng vẫn kiên trì bám trụ với lựa chọn của mình.
Khi sản phẩm xanh tìm được chỗ đứng
Sau đại dịch, xu hướng tiêu dùng bền vững, hạn chế nhựa dùng một lần ngày càng lan rộng. Đây cũng là thời điểm sản phẩm xơ mướp của cơ sở anh Võ Xuân Đặng bắt đầu được thị trường đón nhận.
Từ năm 2023 đến nay, mỗi năm cơ sở đều có các đơn hàng xuất khẩu ổn định sang những thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, với sản lượng khoảng 120.000 sản phẩm/năm. Danh mục sản phẩm đa dạng, gồm bông tắm, đai chà lưng, miếng rửa chén, dép đôi, đồ chơi thú cưng… tất cả đều làm từ xơ mướp thiên nhiên, an toàn cho sức khỏe và thân thiện môi trường.
Song song đó, nhiều khách sạn, resort cao cấp trong nước cũng ký hợp đồng tiêu thụ hàng chục nghìn sản phẩm, sử dụng làm vật dụng sinh hoạt và quà tặng cho khách lưu trú, góp phần nâng cao hình ảnh “du lịch xanh”.
Nâng giá trị cây mướp, tạo sinh kế bền vững cho người dân
Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng, đến năm 2025, anh Đặng mở rộng diện tích trồng mướp hương lên 9 ha. Trong đó, 6 ha do gia đình trực tiếp canh tác, phần còn lại được triển khai theo mô hình liên kết với các nông hộ địa phương. Nhờ có đầu ra ổn định, nông dân tham gia liên kết đạt lợi nhuận khoảng 50 – 60 triệu đồng/ha mỗi vụ, cao hơn so với nhiều cây trồng truyền thống.
Không chỉ tạo giá trị từ nông sản, cơ sở sản xuất xơ mướp còn giải quyết việc làm thường xuyên cho gần 10 lao động tại chỗ, chủ yếu là phụ nữ trung niên.
Bà Trịnh Thị Kim Phương, ngụ thôn Gò Đồn, xã Sơn Mỹ, cho biết bà gắn bó với xưởng từ những ngày đầu. “Trước đây làm nông, thu nhập bữa được bữa không. Giờ làm ở xưởng xơ mướp, mỗi tháng tôi có khoảng 7 – 8 triệu đồng, công việc ổn định, sạch sẽ, lại gần nhà nên tiện chăm sóc gia đình”, bà Phương chia sẻ.
Theo bà, điều khiến người lao động yên tâm làm việc lâu dài không chỉ là thu nhập mà còn là môi trường làm việc thân thiện, được chủ cơ sở hướng dẫn kỹ lưỡng từng công đoạn để đảm bảo chất lượng sản phẩm.
Kiên định chất lượng để chinh phục thị trường khó tính
Anh Võ Xuân Đặng cho biết, để hoàn thiện một sản phẩm xơ mướp đạt chuẩn xuất khẩu phải trải qua hơn chục công đoạn nghiêm ngặt, từ khâu chọn trái mướp già, ngâm, tách xơ, phơi sấy, xử lý làm sạch, tạo hình đến may viền hoàn thiện.
“Đã làm hàng xuất khẩu thì không thể làm qua loa. Sản phẩm phải bền, đẹp và an toàn cho người sử dụng”, anh Đặng khẳng định.
Chính sự chú trọng vào chất lượng và mẫu mã đã giúp các sản phẩm xơ mướp của cơ sở được công nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao – một dấu mốc quan trọng trong hành trình xây dựng thương hiệu nông sản địa phương gắn với chế biến sâu.
Mô hình phù hợp định hướng nông thôn mới nâng cao
Đánh giá về mô hình khởi nghiệp của anh Võ Xuân Đặng, ông Đặng Thành Công – Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Mỹ – cho rằng việc trồng mướp lấy xơ kết hợp chế biến sản phẩm tiêu dùng đã góp phần nâng cao giá trị nông sản, tạo việc làm tại chỗ và tăng thu nhập cho người dân.
“Quan trọng hơn, đây là mô hình sản xuất thân thiện với môi trường, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế xanh và mục tiêu xây dựng nông thôn mới nâng cao của địa phương”, ông Công nhấn mạnh.
Từ một xưởng nhỏ nơi làng quê, hành trình của anh Võ Xuân Đặng cho thấy khi người trẻ dám nghĩ khác, làm khác và kiên trì với con đường đã chọn, những giá trị tưởng chừng rất đỗi bình thường – như xơ mướp – hoàn toàn có thể trở thành động lực phát triển kinh tế bền vững cho quê hương.