(Khởi Nghiệp Xanh) Ở tuổi mà nhiều người đã an dưỡng tuổi già, bà Diệp Quỳnh – một phụ nữ 70 tuổi – lại được mệnh danh là “mẹ của măng tre luồng” tại Trung Quốc. Loại măng mà bà khởi nghiệp, chăm bẵm và đưa ra thị trường có giá đắt hơn cả thịt, nhưng lại khiến khách hàng “xuống tiền không chần chừ”. Điều gì làm nên sức hút đặc biệt của loại thực phẩm tưởng chừng dân dã này?
Khởi đầu của một hành trình ngược dòng
Câu chuyện bắt đầu từ năm 1999, khi chính quyền huyện Trùng Dương, tỉnh Hồ Bắc đang tìm cách cải thiện sinh kế địa phương thông qua mô hình trồng tre luồng – một loại tre đặc hữu có khả năng sinh trưởng tốt và cho ra loại măng thơm ngon.
Thời điểm đó, Diệp Quỳnh là một học giả nổi danh tại tỉnh Chiết Giang, được mệnh danh là “người hiểu tre hơn cả người rừng”. Khi được mời về Trùng Dương – một vùng đất xa lạ, bà đã quyết định rời bỏ quê hương, mang theo gia đình đến nơi “đất mới” để bắt đầu lại tất cả. Ở tuổi ngoài 40, lựa chọn đó chẳng khác gì một canh bạc lớn.
Khó khăn đầu tiên đến từ sự hoài nghi. Dân làng không tin tưởng người phụ nữ “ngoại tỉnh” này. Không ai chịu hợp tác, không ai cho mượn đất. Bà buộc phải đi một mình: thuê đất, trồng tre, dựng lều, mang theo một chú chó giữ rừng, rồi sống ẩn mình giữa thiên nhiên suốt ba năm.
Suốt thời gian ấy, bà không chỉ trồng cây – mà đang gieo mầm niềm tin.
Phát kiến ‘đắp chăn cho măng’ và bước ngoặt thị trường
Tre lớn, rừng trổ xanh, và niềm tin dần đơm hoa. Dân làng khi ấy bắt đầu nhận ra bà Quỳnh không phải “làm cho vui” mà đã thật sự biến vùng đất cằn thành vùng nguyên liệu quý.
Tuy nhiên, vấn đề lại nằm ở thị trường. Măng tre luồng thu hoạch chủ yếu vào tháng 3–4, khi giá đã hạ nhiệt sau Tết. Để phá thế cũ, bà Quỳnh đặt một câu hỏi ngược dòng: “Làm sao để măng có thể lên sớm, ra thị trường đúng dịp Tết?”
Sau hàng chục lần thử nghiệm, bà nghĩ ra một kỹ thuật đặc biệt: ủ măng bằng rơm và vỏ trấu để giữ nhiệt – giúp măng nảy mầm sớm hơn 1–2 tháng. Cách làm này tuy đơn giản nhưng lại tạo ra sự khác biệt mang tính đột phá.
Tết đến, khi thị trường khan hàng, măng luồng của bà đã có mặt sẵn sàng. Giá bán vọt lên 80 NDT/kg (tương đương gần 300.000 VNĐ) – đắt hơn cả thịt heo, nhưng vẫn không đủ để cung ứng. Chính kỹ thuật “đắp chăn cho măng” này đã mở ra một hướng phát triển hoàn toàn mới: thay đổi cả chu kỳ sản xuất – chu kỳ tiêu thụ – và chu kỳ giá trị của một loại nông sản.
Từ món ăn vùng núi đến biểu tượng văn hóa Tết ở đô thị
Không dừng lại ở sản phẩm thô, Diệp Quỳnh còn đưa ra một chiến lược marketing “chân đất nhưng hiệu quả”: bà đặt một nồi lớn giữa chợ Bạch Sa Châu (Vũ Hán), nấu măng ngay tại chỗ và cho khách hàng ăn thử.
Hương thơm ngào ngạt, vị măng giòn ngọt quyện cùng ký ức quê nhà – khiến món măng tưởng chừng bình dân trở thành món ăn biểu tượng trong mâm cơm giao thừa của người Vũ Hán.
Chỉ sau 3 năm, măng tre luồng Trùng Dương đã trở thành “hàng hiệu” thực sự, được người dân săn đón mỗi dịp Tết về.
Chuyển mình thành thương hiệu quốc gia, vươn ra thế giới
Sau khi bà Quỳnh thành công, con trai bà – Tưởng Quốc Thanh – tiếp quản sự nghiệp và nâng cấp mô hình theo hướng hiện đại. Thay vì bán thủ công tại chợ, anh mở rộng hệ thống đại lý, kết nối với nền tảng thương mại điện tử, biến măng tre luồng thành mặt hàng hot trên khắp các tỉnh thành.
Thậm chí, loại măng này còn được đưa tới các trung tâm bảo tồn gấu trúc ở Thành Đô – nơi măng là một phần thức ăn thiết yếu. Đây không chỉ là một sự kiện thương mại, mà còn là một chứng nhận uy tín về chất lượng và độ an toàn thực phẩm.
Chưa dừng lại ở nội địa, gia đình Diệp Quỳnh bắt tay cùng doanh nghiệp Hồ Bắc Rui Fa để chế biến sâu: măng ngâm, măng om, măng khô… rồi xuất khẩu sang Nga và nhiều nước châu Âu.
Một sản phẩm từng bị xem nhẹ, giờ đây đã trở thành biểu tượng xuất khẩu nông sản đặc sản của Hồ Bắc.
Khu công nghiệp văn hóa tre – hành trình nâng tầm giá trị hệ sinh thái
Không chỉ dừng ở bán sản phẩm, bà Quỳnh còn hướng đến tầm nhìn dài hạn: xây dựng chuỗi giá trị bền vững quanh cây tre. Năm 2018, với sự hỗ trợ của chính quyền huyện Trùng Dương, bà đã phát triển khu công nghiệp sinh thái tre gồm:
- Nhà nghỉ sinh thái làm từ tre,
- Công viên trải nghiệm văn hóa tre,
- Trang trại ẩm thực toàn tre,
- Và các dự án đào tạo nông nghiệp cho nông dân.
Mô hình này không chỉ tạo việc làm, thu hút khách du lịch, mà còn đưa giá trị của cây tre – từ rễ đến ngọn – đi vào đời sống hiện đại một cách tự nhiên và sáng tạo.
Bài học từ hành trình ‘đắp chăn cho măng’
Câu chuyện của Diệp Quỳnh là ví dụ sống động về tư duy đổi mới sáng tạo từ người nông dân: dám nghĩ, dám làm, dám đi trước thị trường. Một kỹ thuật đơn giản – giữ ấm cho măng – lại thay đổi toàn bộ chuỗi giá trị.
Điều đặc biệt hơn, câu chuyện không dừng ở sản phẩm – mà đã trở thành một hành trình khởi nghiệp bền vững, một mô hình phát triển cộng đồng, và trên hết – một minh chứng cho niềm tin rằng: Tuổi tác không giới hạn khát vọng, và nếu kiên trì đủ lâu, vùng đất cằn cũng sẽ nở hoa.