(Khởi Nghiệp Xanh) Mỗi độ tháng tám về, cả xóm Minh Tiến (huyện Đồng Hỷ, Thái Nguyên) lại rực rỡ sắc đỏ của hoa sâm bố chính – loài cây từng bị lãng quên, nay hồi sinh mạnh mẽ dưới bàn tay của chị Nguyễn Thị Bình, người sáng lập HTX Nông nghiệp và Dược liệu Thiên Phúc.
Câu chuyện của chị bắt đầu từ một thang thuốc bổ. Năm 2018, khi mẹ chồng mắc bệnh hen mãn tính còn bản thân chị chịu đựng căn viêm đa khớp kéo dài, chị tình cờ biết đến công dụng của sâm bố chính – loài dược liệu từng được Hải Thượng Lãn Ông dùng trong các bài thuốc cổ truyền. Nhờ kiên trì sử dụng, sức khỏe của cả hai dần cải thiện. Cũng từ đây, chị Bình bắt đầu mày mò, nghiên cứu về loài cây này và nhận ra tiềm năng khởi nghiệp ngay trên chính vùng đất quê hương mình.
“Tôi phát hiện ra quanh nơi mình sống có rất nhiều loại cây thuốc quý. Nhưng qua thời gian, người dân khai thác mà không bảo tồn, khiến chúng dần biến mất. Tôi muốn khôi phục lại nguồn dược liệu bản địa ấy,” chị Bình chia sẻ.
Mô hình nông nghiệp tuần hoàn – Khép kín để phát triển bền vững
Từ ý tưởng nhỏ, chị Bình đã gây dựng nên vùng dược liệu hữu cơ rộng 30ha, trồng các loại như sâm bố chính, ba kích, đinh lăng, hà thủ ô… theo phương pháp canh tác tự nhiên, hạn chế tối đa hóa chất. Điểm đặc biệt của mô hình là chu trình tuần hoàn khép kín:
Phế phẩm dược liệu được tận dụng làm thức ăn chăn nuôi,
Chất thải từ vật nuôi lại được ủ men vi sinh để tạo phân bón hữu cơ cho cây trồng.
Nhờ vậy, HTX Thiên Phúc chủ động được nguồn nguyên liệu đầu vào, đảm bảo chất lượng sản phẩm ổn định và giảm phát thải môi trường.
Hiện sản lượng dược liệu của HTX đạt 3–4 tấn/năm, trong đó sâm bố chính chiếm khoảng 2 tấn – trở thành sản phẩm chủ lực. Từ nguồn nguyên liệu này, chị Bình phát triển thêm hàng loạt sản phẩm OCOP như bột sâm, trà sâm, panna cotta sâm, cốt lẩu sâm, gà H’Mông hầm sâm… – vừa mang tính đặc sản địa phương, vừa nâng cao giá trị kinh tế cho cây thuốc Việt.
Gieo sinh kế từ tấm lòng người phụ nữ
Thành công trong sản xuất chưa đủ, chị Bình còn ấp ủ giấc mơ “mẹ không phải đi xa nhà” – mong muốn giúp phụ nữ địa phương có việc làm ổn định, không phải tha hương kiếm sống.
Chị kể: “Nhiều chị em quanh vùng góa chồng khi mới ngoài 30 tuổi, phải đi làm xa, con cái bơ vơ thiếu thốn tình cảm. Tôi mong họ có thể ở lại quê, vừa làm việc, vừa chăm sóc gia đình.”
Từ suy nghĩ đó, HTX Thiên Phúc đã hình thành chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ khép kín:
HTX cung cấp giống, hướng dẫn kỹ thuật, giám sát quy trình.
Các hộ dân trở thành “vệ tinh sản xuất” nguyên liệu đầu vào.
Toàn bộ sản lượng được HTX bao tiêu và chế biến sâu, đảm bảo đầu ra ổn định.
Nhờ mô hình này, hàng chục lao động – chủ yếu là phụ nữ dân tộc thiểu số và người khuyết tật – có việc làm bền vững, thu nhập đều đặn. Riêng 8 lao động chính thức làm việc toàn thời gian tại HTX đều là phụ nữ; hai nhân viên khuyết tật đảm nhận bán hàng trực tuyến.
“Trước đây tôi đi làm thuê xa nhà, công việc bấp bênh, thu nhập thấp. Nay được trồng dược liệu ngay tại quê, HTX thu mua nên yên tâm sản xuất. Vừa có thu nhập, vừa được ở gần con cái,” chị Hoàng Thị Hạnh (40 tuổi) xúc động chia sẻ.
Mở rộng từ làng quê đến chuỗi giá trị dược liệu xanh
Không dừng lại ở quy mô địa phương, chị Bình và HTX Thiên Phúc đã liên kết với hơn 60 tổ hợp tác trong và ngoài tỉnh để phát triển vùng trồng dược liệu quy mô lớn. Tổng diện tích vùng nguyên liệu đạt khoảng 30ha, hướng đến sản xuất theo tiêu chuẩn OCOP – VietGAP – hữu cơ quốc gia.
Giấc mơ của người phụ nữ Thái Nguyên không chỉ là phục hồi một loài cây quý, mà còn là gìn giữ tri thức bản địa, tạo sinh kế xanh và xây dựng cộng đồng bền vững.