(Khởi Nghiệp Xanh) Ở tuổi 65, khi nhiều người đã an phận bên hiên nhà ngắm bóng hoàng hôn, ông Bế Văn Mai (xã Nam Trạch, tỉnh Quảng Trị) vẫn miệt mài đi tìm hướng canh tác mới, giống cây mới và phương thức làm ăn mới. Đó không chỉ là tinh thần “khởi nghiệp” đúng nghĩa, mà còn là khí chất của một người nông dân từng hai lần chạm tay vào danh xưng “tỉ phú”, và cũng từng hai lần trắng tay từ chính đôi bàn tay ấy.
Cơn đau từ “vàng trắng”
Ông Mai – người dân tộc Nùng – sinh năm 1960 tại vùng đất nông trường Việt Trung cũ (nay là xã Nam Trạch). Thập niên 1990, ông bắt đầu sự nghiệp với một khát vọng giản dị: sở hữu mảnh đất của riêng mình để thoát khỏi đói nghèo. Cơ hội đến vào năm 1993, khi Chính phủ ban hành Nghị định 64 giao đất trống, đồi núi trọc cho nông dân trồng rừng, cây công nghiệp.
Không chần chừ, ông huy động toàn bộ vốn liếng, thậm chí vay mượn anh em để nhận 15 ha đất trồng cây cao su – một loại cây đòi hỏi thời gian đầu tư dài hạn, mất 7-8 năm mới cho mủ. Để vượt qua thời kỳ “đói vốn”, ông chọn cách trồng xen dưa hấu và các cây ngắn ngày nhằm “lấy ngắn nuôi dài”.
Cuối cùng, sau gần một thập kỷ, thành quả đến: vườn cao su cho mủ, đời sống gia đình khấm khá vượt bậc. Ông trả hết nợ, xây nhà, mua ô tô, đưa con đi du học. Thậm chí, ông còn góp vốn hàng chục tỉ đồng để thành lập công ty xây dựng – một bước tiến mà không phải nông dân nào cũng dám nghĩ tới lúc bấy giờ.
Nhưng rồi, năm 2013, một cơn bão quét qua khiến toàn bộ vườn cao su bị đổ gãy tan hoang. Ông không bỏ cuộc, dựng lại từng gốc cây với niềm hy vọng tái sinh. Tuy nhiên, bão lại đến thêm hai lần nữa trong các năm sau, cộng thêm giá mủ cao su lao dốc, chi phí phân bón đội lên, và khoản đầu tư vào công ty xây dựng thua lỗ – tất cả dồn ông trở lại con số không. Người ta gọi ông là “tỉ phú vàng trắng” – nhưng giờ thì ngay cả vàng cũng hóa tro.
Trở lại từ đầu với cây có múi
Đứng trước sự sụp đổ, ông Mai không chọn than thở. Ông lặng lẽ đặt câu hỏi: “Tại sao phải bám víu mãi vào cây cao su? Có lẽ đã đến lúc tìm một hướng đi khác”.
Ông đi khắp nơi – từ Hòa Bình, Nghệ An, đến Hà Tĩnh – tìm hiểu về cam, bưởi, những loại cây có múi đang cho năng suất tốt và đầu ra ổn định. Sau thời gian khảo sát, ông quyết định trồng thử 2 ha cam Cao Phong vào đầu năm 2015.
Ban đầu, cam không phải là lựa chọn dễ: yêu cầu kỹ thuật khắt khe, quy trình chăm sóc nghiêm ngặt, dễ nhiễm sâu bệnh. Nhưng bằng sự nhẫn nại và tinh thần học hỏi, ông Mai dần làm chủ kỹ thuật: sử dụng phân hữu cơ, thuốc sinh học, chủ động nguồn nước và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình VietGAP.
Kết quả vượt xa mong đợi: sau gần 10 năm, ông đã mở rộng diện tích lên 6 ha cam và 1 ha chanh, thu hoạch trung bình 20–25 tấn/ha/vụ. Với giá bán từ 20.000–25.000 đồng/kg, mỗi vụ cam mang về cho ông từ 2,4 đến 2,6 tỉ đồng doanh thu.
Không ngừng đổi mới – ngay cả khi đang thành công
Dẫu đang thu về hàng tỉ đồng mỗi năm từ cây cam, ông Mai vẫn không cho phép mình “ngủ quên trên chiến thắng”. Ông hiểu, đất đai có thể thoái hóa, cây trồng có thể mất giá, thị trường luôn biến động.
Và một lần nữa, ông đi tìm cái mới.
Lần này, ông chọn hồ tiêu – nhưng không phải giống tiêu truyền thống, mà là giống tiêu Tùng Linh ở Đắk Nông – nổi tiếng năng suất cao, ít sâu bệnh. Kế hoạch của ông là từng bước chuyển đổi đất sau cam sang tiêu, với mục tiêu đạt sản lượng 10 tấn tiêu khô mỗi năm.
Người nông dân truyền cảm hứng
Không chỉ làm giàu cho bản thân, ông Mai còn lan tỏa tinh thần làm nông hiện đại cho cộng đồng. Nhiều năm qua, ông là người tích cực tham gia tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ cây – con giống, hướng dẫn hàng trăm hộ dân trong vùng về kỹ thuật trồng trọt và tư duy canh tác bền vững. Ông cũng hỗ trợ ít nhất 40 triệu đồng mỗi năm cho các hộ nghèo để cùng họ thoát nghèo.
Ông Trần Tiến Sỹ – Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQVN tỉnh, Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh – đánh giá: “Ông Mai không chỉ là điển hình trong sản xuất giỏi mà còn là tấm gương cống hiến cho cộng đồng. Từ những buổi tập huấn đến hỗ trợ giống cây, ông đều thực hiện với tinh thần trách nhiệm và trái tim người nông dân thực thụ”.
Năm 2025, ông được Hội Nông dân tỉnh đề cử danh hiệu “Nông dân Việt Nam xuất sắc” – một danh hiệu xứng đáng cho một cuộc đời không ngừng đi tìm hướng đi mới.