(Khởi Nghiệp Xanh) Giữa mây mù lồng lộng trên đỉnh Pù Lầu, thuộc xã Thượng Minh, huyện Võ Nhai (tỉnh Thái Nguyên), một câu chuyện phi thường đang được viết nên bởi Đặng Hành Dũng – chàng trai người Dao đầu tiên tại bản Phiêng Phàng dẫn nước suối lạnh về, khởi nghiệp với cá tầm, cá hồi và làm nên cơ nghiệp tiền tỷ ngay giữa vùng cao heo hút.
Sinh năm 1996, từng học trung cấp y rồi trải qua 3 năm trong lực lượng Công an nhân dân, Dũng trở về quê hương không để làm thuê hay đi tìm việc ở thành phố – mà để hiện thực hóa ước mơ lập nghiệp tại nơi mình sinh ra.
Tình cờ trong một lần trò chuyện, anh biết đến giá trị kinh tế cao của cá tầm, cá hồi – những loài thủy sản “quý tộc” chỉ sống ở vùng nước lạnh. Anh nhận ra: dòng suối mát lành chảy từ núi Phja Bjoóc quanh năm trong vắt, khí hậu Phiêng Phàng mát mẻ chính là điều kiện lý tưởng cho mô hình nuôi cá nước lạnh. Đó là thời điểm ý tưởng khởi nghiệp bắt đầu hình thành.
Gian nan khởi sự – “Ăn ngủ cùng cá”
Với số vốn ban đầu hơn 500 triệu đồng (vay ngân hàng chính sách và huy động từ gia đình), Dũng bắt tay vào dựng mô hình. Nhưng khởi nghiệp trên núi không hề dễ dàng. Đường hẹp, không xe tải, vật liệu phải dùng tời kéo từng viên đá, từng tấm gỗ lên. Nhiều người bảo anh “liều mạng”, rằng “trên núi lấy gì nuôi cá?”. Nhưng anh bảo: “Không thử thì cả đời cũng chỉ trồng ngô trên núi”.
Để chuẩn bị kỹ thuật, Dũng khăn gói lên Sa Pa học nghề, “ăn ngủ cùng cá” để nắm vững từng quy trình xử lý nước, cải tạo bể. Về lại Phiêng Phàng, anh tự tay thiết kế hệ thống bể, dẫn nước đầu nguồn về trang trại. Lứa cá giống đầu tiên gần 2.000 con là phép thử khắc nghiệt cho một chàng trai chưa từng làm nông – nhưng sự kiên trì, sự ủng hộ của gia đình và cộng đồng đã giúp anh vượt qua.
Ông Đặng Hải Phúc – cha Dũng – nhớ lại: “Ngày Dũng lên núi làm bể cá, người trong bản ai cũng giúp. Từ già đến trẻ, tất cả chung tay như xây nhà cho con cháu”. Chính sức mạnh cộng đồng ấy là động lực để Dũng đi tiếp.
Trang trại tỷ đồng giữa đại ngàn
Từ vài bể thí điểm trên diện tích 300m², đến nay trang trại đã mở rộng gần 5.000m², có hơn 25 bể nuôi, áp dụng hệ thống nước tuần hoàn. Sản lượng đạt 15-20 tấn cá/năm, doanh thu khoảng 1,5 – 2 tỷ đồng, lợi nhuận ước tính gần 1 tỷ mỗi năm.
Mô hình còn tạo việc làm thường xuyên cho 8 lao động địa phương, trong đó có 3 người thuộc hộ nghèo/cận nghèo, mức thu nhập 5-6 triệu đồng/tháng – một con số không nhỏ tại vùng cao Phiêng Phàng.
Không chỉ làm kinh tế, Dũng còn chủ động liên kết tiêu thụ sản phẩm với các đầu mối tại Hà Nội, Bắc Giang, Thái Nguyên. Nhiều khách hàng tin tưởng chất lượng cá tầm, cá hồi Phiêng Phàng vì “ngọt, săn chắc, sạch như cá Sa Pa” – theo nhận xét của chị Nguyễn Thị Thu, chủ vựa cá Tuấn Thu ở Hà Nội.
Từ mô hình cá đến du lịch sinh thái
Nhìn xa hơn mô hình sản xuất đơn thuần, Dũng bắt đầu kết hợp với dịch vụ du lịch trải nghiệm. Khách có thể đến tận bể cá chọn mua, chế biến tại chỗ, hay nghỉ ngơi, check-in tại các không gian được anh đầu tư thêm. Anh xây dựng dịch vụ bài bản, đón đầu xu hướng du lịch sinh thái và đưa trải nghiệm vùng cao đến gần du khách thành thị.
Không dừng lại ở mô hình cá nhân, Dũng đứng ra thành lập Hợp tác xã (HTX) nuôi cá tầm, cá hồi – quy mô 5.000m², gần 50 bể nuôi – nơi anh giữ vai trò Giám đốc điều hành. HTX không chỉ giúp nhân rộng mô hình, mà còn tạo đầu ra bền vững cho sản phẩm.
Cảm hứng từ Dũng đã lan tỏa khắp bản Phiêng Phàng và cả xã Thượng Minh. Các hộ người Dao ở Nà Đông, Nà Viễn, Vằng Kheo bắt đầu tận dụng suối núi để lập bể cá, phát triển du lịch cộng đồng. Đến nay toàn xã đã có 3 HTX nuôi cá kết hợp làm du lịch trải nghiệm.
Hành trình từ đất trồng ngô đến hành trình khởi nghiệp cộng đồng
Bí thư Chi bộ thôn Phiêng Phàng – anh Đặng Khải Cường – chia sẻ: “Từ ngày HTX thành lập, bản mình đổi khác. Thanh niên không còn rời bản đi làm thuê mà cùng nhau phát triển kinh tế tại chỗ. Tôi cũng bắt tay đầu tư nuôi cá và làm du lịch”.
Giữa núi rừng Phja Bjoóc, ngoài thác Pù Lầu, đặc sản nếp Tài, rừng trúc bạt ngàn… giờ đây có thêm những bể cá tầm, cá hồi – nơi khởi nguồn giấc mơ làm giàu trên chính quê hương.
Từ bãi đất từng trồng ngô đến những bể cá quy mô hàng ngàn mét vuông, Đặng Hành Dũng đã chứng minh: nếu đủ dũng cảm, kiên trì và dám nghĩ khác, người vùng cao hoàn toàn có thể làm giàu ngay tại bản làng mình.
Anh không chỉ viết nên câu chuyện cá nhân thành công – mà còn truyền cảm hứng cho cả cộng đồng, biến Phiêng Phàng từ bản nghèo thành điểm sáng của khởi nghiệp, kinh tế xanh và du lịch bền vững.