(Khởi Nghiệp Xanh) Giữa cái nắng gay gắt của miền Nam vào giữa trưa, khu trang trại hơn 411 ha ở Bình Dương vẫn xanh mướt, rợp bóng những dãy nhà kính vững chãi. Bên trong, những quả dưa lưới tròn trịa vẫn phát triển đều đặn, bất chấp thời tiết khắc nghiệt. Đây chính là “sân chơi” mà Tổng giám đốc Phạm Quốc Liêm đã gắn bó suốt gần một thập kỷ, từ những ngày đầu với diện tích khiêm tốn cho đến khi mở rộng ra hàng trăm héc-ta, với sản phẩm chủ lực hiện tại là chuối – phân phối cân bằng 50% cho thị trường trong nước và 50% xuất khẩu.
Xuất thân từ ngành hải quan, sở hữu bằng cử nhân ngoại ngữ và quản trị kinh doanh, Liêm từng có nhiều cơ hội làm việc tại thành phố với mức thu nhập hấp dẫn. Nhưng thay vì chọn con đường an toàn, anh quyết định dấn thân vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao – khái niệm còn rất mới mẻ ở Việt Nam vào năm 2009. Bước ngoặt ấy bắt đầu khi Liêm nhìn thấy dự án nông nghiệp công nghệ cao trên bàn làm việc của ông Mai Hữu Tín, Chủ tịch U&I Group, và tình nguyện nhận thử thách.
Người thầy từ Israel và những ngày đầu gian khó
Cơ duyên đưa Liêm gặp Aviel Sade – chuyên gia nông nghiệp nổi tiếng của Israel – đã định hình con đường phát triển của Unifarm sau này. Sade từng thành công với những nông trại nhà kính trên sa mạc, xuất khẩu nông sản sang châu Âu. Thay vì giới thiệu một nông dân giỏi như Liêm đề nghị, ông quyết định sang Việt Nam để trực tiếp đồng hành.
Những ngày đầu ở Phú Giáo (Bình Dương) là chuỗi thử thách: không điện, không sóng điện thoại, đường đất đỏ ngập bùn sau mưa, nhân công thường xuyên bỏ việc. Nhưng Liêm và Sade vẫn kiên trì, bắt đầu từ những công việc cơ bản nhất như cày, xới đất, dựng nhà kính. Áp dụng công nghệ tưới nhỏ giọt và kỹ thuật trồng trọt của Israel, chỉ sau ba tháng, lứa dưa lưới đầu tiên đã đạt chuẩn GlobalGap – một thành tích hiếm có ở Việt Nam lúc bấy giờ.
Dù vậy, thị trường nội địa chưa sẵn sàng trả giá cao cho sản phẩm đạt chuẩn quốc tế. Cà chua, ớt chuông đẹp mắt bị từ chối vì “không khác gì hàng thường” trong mắt các nhà mua hàng. Liêm buộc phải tập trung vào dưa lưới – sản phẩm được chấp nhận nhờ sự mới lạ – nhưng vẫn đối mặt với rào cản vốn và chi phí đầu tư nhà kính.
Từ dưa lưới đến chiến lược “chuối”
Quỹ đất 411 ha là lợi thế nhưng cũng là áp lực, bởi Liêm phải tìm mô hình cây trồng có thể nhân rộng cho nông hộ với chi phí hợp lý. Dưa lưới yêu cầu vốn cao nên khó chuyển giao đại trà. Sau gần 20 lần thử nghiệm và thất bại với nhiều loại rau quả, năm 2011, Unifarm tìm ra cây trồng chiến lược: chuối.
Chuối phù hợp với khí hậu Việt Nam, dễ chăm sóc, nhưng đầu ra ban đầu lại bế tắc. Thị trường trong nước chuộng giá rẻ, trong khi Unifarm kiên quyết theo đuổi tiêu chuẩn GlobalGap. Sau hai năm cải tiến công nghệ, Liêm ký hợp tác với Dole – tập đoàn trái cây hàng đầu thế giới. Đến 2016, Unifarm trở thành đối tác độc quyền của Dole tại Việt Nam, đồng thời duy trì thương hiệu Unifarm để khẳng định giá trị “người Việt trồng cho người Việt”.
Giữ người – Giữ lửa
Thách thức không chỉ nằm ở thị trường mà còn ở nhân sự. Những năm đầu, Unifarm thu hút nhiều bạn trẻ với mong muốn học hỏi từ chuyên gia Israel, nhưng thực tế khắc nghiệt khiến nhiều người bỏ cuộc. Khi nông nghiệp bắt đầu được quan tâm, các doanh nghiệp khác lại săn đón nhân lực đã được Unifarm đào tạo. Liêm chọn giải pháp đào tạo liên tục, sẵn sàng chấp nhận việc người giỏi ra đi, bởi “Việt Nam cần nhiều nhân lực nông nghiệp chất lượng cao hơn là giữ riêng cho mình”.
Giấc mơ nông nghiệp tử tế
Liêm tin rằng để tạo ra đột phá, trước hết phải học hỏi những gì thế giới đã làm tốt. Mỗi năm, anh đều dành thời gian đi nước ngoài, trải nghiệm và tiếp nhận công nghệ mới. Với anh, thị trường nội địa quan trọng không kém xuất khẩu: “Không thể lấy cái ngon đi bán nước ngoài còn để lại cái kém cho người Việt ăn. Đây là tư duy lạc hậu cần thay đổi”.
Bên cạnh chuối và dưa lưới, Unifarm tiếp tục thử nghiệm các loại cây trồng mới như bưởi, cam, quýt, bơ… theo hướng an toàn sinh học, tận dụng “thiên địch” để hạn chế hóa chất. Anh cũng ấp ủ kế hoạch mở dịch vụ du lịch nông nghiệp, đưa khách tham quan trải nghiệm quy trình sản xuất sạch.
Ngồi dưới bóng cây bàng giữa trưa hè, Liêm kể về ước mơ không chỉ tạo ra nông sản chất lượng cao cho người Việt, mà còn truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ dám chọn con đường khó, kiên trì với nó, và biến những mảnh đất khô cằn thành vùng trù phú. Giấc mơ ấy, sau 9 năm, vẫn chưa dừng lại – và có lẽ sẽ còn mở rộng hơn nữa.