(Khởi Nghiệp Xanh) Trong khi diện tích sầu riêng tại Việt Nam đang mở rộng mạnh mẽ, mang lại doanh thu xuất khẩu hàng tỉ USD mỗi năm, thì đi kèm với đó là lượng phế phẩm khổng lồ – vỏ và hạt – cần được xử lý. Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam (VINAFRUIT), cả nước hiện có khoảng 180.000 ha sầu riêng, một nửa đã cho thu hoạch với năng suất bình quân 17,5 tấn/ha. Sản lượng mỗi năm đạt khoảng 1,5 triệu tấn quả tươi, đồng nghĩa với hàng triệu tấn vỏ, hạt bị bỏ đi, đe dọa trở thành gánh nặng môi trường.
Nhưng chính nguồn nguyên liệu tưởng chừng vô dụng này đang mở ra hướng khởi nghiệp mới: tái chế phế phẩm sầu riêng thành sản phẩm có giá trị.
Than sinh học và nước chưng cất từ vỏ sầu riêng
Anh Nguyễn Tấn Lộc, người từng khởi nghiệp thành công với dự án tái chế bã cà phê, hiện cùng cộng sự nghiên cứu biến vỏ sầu riêng thành than sinh học và nước đuổi côn trùng. Bằng phương pháp chưng cất yếm khí, nhóm đã tạo ra loại than không khói, tiềm năng thay thế than đá, than gáo dừa, thậm chí có thể xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc. Trong nước, sản phẩm hướng đến thị trường BBQ, nhà hàng nướng.
Nước chưng cất thu được từ quá trình này còn có tác dụng hỗ trợ cây trồng, đồng thời đuổi côn trùng. Ngoài ra, hạt sầu riêng được nghiền thành bột bổ sung đạm cho ngành thức ăn chăn nuôi hoặc chế biến thực phẩm. Anh Lộc chia sẻ: “Chỉ cần khoảng 200 triệu đồng đã có thể lập một xưởng nhỏ xử lý vỏ tại nguồn, vừa giảm chi phí vận chuyển vừa hạn chế ô nhiễm.”
Vỏ sầu riêng bước vào ngành mỹ phẩm
Không chỉ dừng ở than sinh học, một nhóm nghiên cứu tại Viện Khoa học Ứng dụng – ĐH Công nghệ HUTECH đã chiết xuất thành công gel polysaccharide từ vỏ sầu riêng. Gel này có hoạt tính kháng ôxy hóa, kháng viêm, ứng dụng trong sản xuất sữa tắm và mặt nạ.
Dự án được chú ý tại “Chợ phiên khởi nghiệp 2025” ở TP HCM bởi khả năng thương mại hóa cao, nhờ tận dụng nguyên liệu rẻ và phù hợp xu hướng mỹ phẩm thiên nhiên. Nhóm còn thử nghiệm tận dụng phần xơ vỏ làm vật liệu lọc nước, phần cùi trắng để chế biến thạch chè, thạch trà sữa. Tuy nhiên, thách thức lớn nằm ở khâu tách phần trắng khỏi lớp gai – hiện vẫn phải làm thủ công, cần máy móc chuyên dụng khi mở rộng quy mô.
Doanh nghiệp xuất khẩu quan tâm
Các doanh nghiệp trong ngành cũng đặc biệt chú ý đến xu hướng này. Bà Ngô Tường Vy – Tổng Giám đốc Công ty Chánh Thu, đơn vị xuất khẩu sầu riêng lớn – cho biết: “Mỗi ngày vào mùa, chúng tôi thải ra cả trăm tấn vỏ. Việc tận dụng để sản xuất sản phẩm mới vừa giảm ô nhiễm vừa mở ra nguồn giá trị.”
Theo ước tính, phần cơm chỉ chiếm khoảng 30-35% trọng lượng quả. Như vậy, mỗi năm hàng triệu tấn vỏ sầu riêng bị bỏ đi, nếu không có giải pháp xử lý thì nguy cơ ô nhiễm là rất lớn.
Từ phân hữu cơ đến sản phẩm giá trị cao
Ông Nguyễn Văn Mười – Phó Tổng Thư ký VINAFRUIT – cho rằng vỏ sầu riêng có thể làm phân hữu cơ, giúp tiết kiệm chi phí phân bón, nhưng giá trị kinh tế không cao. Các quốc gia trồng sầu riêng khác trong khu vực cũng chưa có giải pháp đột phá ở quy mô công nghiệp.
Vì vậy, những dự án khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam đang mở ra triển vọng mới: thay vì để vỏ và hạt trở thành rác thải, có thể biến chúng thành than sinh học, mỹ phẩm, thực phẩm hay vật liệu lọc nước. Đây không chỉ là hướng đi kinh tế mà còn góp phần xây dựng ngành nông nghiệp xanh, bền vững.