(Khởi Nghiệp Xanh)Bằng cách sáng tạo từ nguồn tài nguyên bản địa, thế hệ doanh nhân trẻ đang đóng góp tích cực vào việc xây dựng nền nông nghiệp xanh, chú trọng vào sử dụng công nghệ và kiến thức hiện đại. Những sản phẩm mới được tạo ra không chỉ đem lại giá trị kinh tế mà còn định hình hình ảnh của ngành nông nghiệp, tăng cường sự bền vững và bảo vệ môi trường.
Vươn ra toàn cầu từ lợi thế bản địa
Trong những ngày cuối năm 2023, CEO Trần Thị Hồng Thắm của Công ty TNHH ABACA Việt Nam đang miệt mài cùng đội ngũ chuẩn bị sản phẩm, sẵn sàng cho đơn hàng xuất khẩu đầu tiên của sản phẩm muối giảm mặn mang thương hiệu Nanosalt sang thị trường Hàn Quốc.
Nhà đồng sáng lập ABACA Việt Nam, sinh năm 1992, chia sẻ rằng trong bối cảnh kinh tế khó khăn, công ty đã may mắn có thêm 12 đại lý trong năm 2023, nâng tổng số đại lý trên cả nước lên con số 51. Thương hiệu Nanosalt cũng đang chuẩn bị bước vào thị trường quốc tế, tirnh nhờ lợi thế về giá cả và nguồn nguyên liệu từ vựa muối Quỳnh Lưu, Nghệ An, khiến nó trở thành “đại bản doanh” tại đây. “ABACA Việt Nam kỳ vọng xuất khẩu đơn hàng muối đầu tiên sang thị trường Hàn Quốc vào đầu năm 2024. Chúng tôi cũng sẽ mở rộng phân phối thông qua các kênh thương mại điện tử quốc tế như Amazon để tiếp cận nhiều thị trường hơn nữa. Mục tiêu lớn nhất trong năm 2024 là xuất khẩu sản phẩm sang Mỹ,” CEO nữ trẻ trung bày tỏ niềm hứng khởi.
Mặc dù không có đào tạo chính quy trong lĩnh vực nông nghiệp, tình yêu đối với đất đai Quỳnh Lưu cùng sự đồng cảm với cuộc sống khó khăn của người nông dân đã thúc đẩy doanh nhân trẻ Hồng Thắm sáng tạo ra muối giảm mặn từ “mật muối”, phần chất lỏng thường bị bỏ lại trên cánh đồng sau khi thu hoạch hạt muối trắng. Cô trở thành biểu tượng tiêu biểu cho thế hệ doanh nghiệp nông trẻ Việt Nam, là những người đi lên từ nông nghiệp và làm nông nghiệp với tư duy hiện đại, sáng tạo.
Trong quá khứ, nông nghiệp thường được coi là một lĩnh vực khó khăn, nơi mà người ta “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời,” khiến nhiều người trẻ hướng tới thành phố để tìm kiếm cơ hội mới. Tuy nhiên, ngày nay, xuất hiện một “làn sóng ngược” khi những cá nhân quyết tâm quay về quê hương để khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp, tirnh từ những lợi thế sẵn có. Từ những sản phẩm đơn giản và mộc mạc, họ đã nâng cấp và đa dạng hóa thành nhiều dòng sản phẩm khác nhau, được thị trường trong và ngoài nước đánh giá cao. So với thế hệ nông dân trước đó, các doanh nông trẻ hiện đại có khả năng học hỏi nhanh chóng, tiếp cận thông tin nông nghiệp một cách dễ dàng hơn. Họ cũng có tư duy tốt về tài chính và thị trường, biết cách sử dụng công nghệ và thậm chí tự sáng tạo ra công nghệ để tối ưu hóa quá trình sản xuất nông nghiệp.
Mặc dù ở Việt Nam chưa có thống kê chính thức về số lượng doanh nông trẻ tham gia thị trường, nhưng con số này đang gia tăng từng năm. Theo bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao, “các bạn trẻ đang tham gia vào khởi nghiệp nông nghiệp đã thể hiện bằng hành động của mình, đẩy phong trào này tiến lên những bước thiết thực và tích cực.”
Các dự án khởi nghiệp của thế hệ doanh nông trẻ thường chung 4 đặc điểm, bao gồm quan tâm đến cộng đồng, tích hợp công nghệ mới vào quá trình sản xuất, liên kết chặt chẽ với thiên nhiên và tập trung vào việc tăng cường sức mạnh địa phương. “Tôi ngạc nhiên khi nhận ra rằng 4 điểm này chính là 4 trong 10 xu hướng tiêu dùng toàn cầu. Điều này thể hiện rõ sự hội nhập đáng kể của các doanh nghiệp nông nghiệp trẻ với mối quan tâm của thị trường,” bà Hạnh chia sẻ.
Một thương hiệu nông nghiệp khác của Việt Nam, Sokfarm, cũng đang mở rộng phạm vi phân phối sản phẩm ra ngoài lãnh thổ quốc gia. Theo CEO Phạm Đình Ngãi của Công ty TNHH Trà Vinh Farm, Sokfarm đã có mặt tại 4 thị trường quốc tế sau 4 năm hoạt động, bao gồm Mỹ, Nhật Bản, Đức và Hà Lan.
Bắt đầu từ vùng đất Trà Vinh, nơi có diện tích trồng dừa lớn thứ hai cả nước, Sokfarm đã khôi phục kỹ thuật thu mật hoa dừa, một trong những nghề truyền thống của người Khmer ở đây. Từ mật hoa dừa, doanh nghiệp đã chế biến thành nhiều sản phẩm phù hợp với nhu cầu tiêu dùng hiện nay, như mật hoa dừa cô đặc hoặc đường hoa dừa hữu cơ, có hương vị ngọt nhẹ, thanh mát, thích hợp cho những người quan tâm đến sức khỏe. Sản phẩm nước tương mật hoa dừa của Sokfarm, được chế tạo từ mật hoa dừa và muối biển, không chứa chất bảo quản hay chất điều vị, đặc biệt phù hợp với xu hướng tiêu dùng sản phẩm hữu cơ, thu hút sự quan tâm của khách hàng toàn cầu.
CEO Phạm Đình Ngãi chia sẻ, “Tính bản địa trong khởi nghiệp nông nghiệp đóng vai trò quan trọng để doanh nghiệp có thể chiến thắng trên thị trường. Cây dừa, loại cây bản địa của Trà Vinh, là nguồn nguyên liệu quý giá, giúp Sokfarm có lợi thế về nguyên liệu và đủ sức để phát triển lớn trong tương lai. Nhờ vào lợi thế này, Sokfarm có thể xuất khẩu sang các quốc gia không có trái dừa như Mỹ, Nhật Bản, châu Âu, nơi có nhu cầu lớn hơn và đối thủ cạnh tranh ít hơn.”
Cần sự hỗ trợ về vốn và truyền thông từ Nhà nước
Khởi nghiệp là một hành trình đầy thách thức, và trong khi khởi nghiệp nông nghiệp không dễ dàng, nó càng trở nên khó khăn hơn. Ngay cả tại Israel, một quốc gia nổi tiếng với phong trào khởi nghiệp nông nghiệp mạnh mẽ, tỷ lệ thất bại lên đến 90% theo thống kê. Đối với Việt Nam, nơi chịu nhiều tác động từ biến đổi khí hậu và thời tiết khắc nghiệt, việc khởi nghiệp nông nghiệp trở nên đầy mạo hiểm hơn.
Việt Nam được Liên hợp quốc xếp hạng là một trong năm quốc gia dễ bị tổn thương nhất và chịu tổn thương trực tiếp do biến đổi khí hậu. Biến đổi khí hậu là một khủng hoảng phi truyền thống, không chắc chắn và mơ hồ, khiến cho ngành nông nghiệp phải đối mặt với tác động mạnh mẽ khi các sự kiện thời tiết cực đoan xảy ra.
Trong vài năm gần đây, nhiều quỹ đầu tư nước ngoài đã đổ về Việt Nam để tìm kiếm start-up tiềm năng, tuy nhiên, nông nghiệp không phải là lĩnh vực mà họ đặc biệt quan tâm. Các quỹ này thường tập trung vào các dự án start-up có tính sáng tạo cao hoặc liên quan đến công nghệ. Mô hình khởi nghiệp nông nghiệp không phải là “gu” của họ do tốc độ tăng trưởng chậm, thời gian hoàn vốn lâu, rủi ro cao và khó đánh giá mức độ thành công.
Doanh nghiệp nông nghiệp trẻ ngày càng cần sự hỗ trợ về vốn từ phía Nhà nước để có đủ nguồn lực đầu tư vào sản xuất và mở rộng mô hình. CEO Trần Thị Hồng Thắm của ABACA Việt Nam chia sẻ, “Với quy mô hiện tại, chúng tôi chưa thể đáp ứng được nhiều đơn hàng lớn và ngay lập tức. Chúng tôi đang cần những nguồn vốn lớn để phát triển quy mô rộng hơn, đáp ứng nhanh chóng nhu cầu của thị trường và tối ưu hóa chi phí.”
Trong khi đó, đại diện Sokfarm thể hiện mong muốn Nhà nước thiết lập thêm chính sách vay vốn ưu đãi cho thế hệ doanh nông trẻ, nhằm thu hút nguồn vốn và tạo nền tảng giúp doanh nghiệp đầu tư và mở rộng thị trường. Với sự hỗ trợ này, doanh nghiệp có thể quay trở lại thu mua, hợp tác với nhiều hộ nông dân hơn, góp phần tạo ra tác động lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng.
Mặc dù doanh nghiệp nông nghiệp trẻ đối diện với nhiều thuận lợi như sự hỗ trợ từ cộng đồng và chính quyền địa phương, nguồn nguyên liệu bản địa và sự hướng dẫn từ các tổ chức chính phủ và phi chính phủ, nhưng sản phẩm của họ thường cần sự truyền thông để tiếp cận người tiêu dùng. Những doanh nghiệp này thường có những tài năng như sáng tạo, kỹ thuật, và ngoại ngữ, nhưng lại thiếu kinh nghiệm và mối quan hệ, cần sự hỗ trợ để mở rộng thị trường quốc tế cho nông sản Việt Nam.
CEO Phạm Đình Ngãi của Sokfarm chia sẻ, “Ngành nghề chúng tôi lựa chọn lần đầu tiên có mặt ở Việt Nam, đôi khi người tiêu dùng không hiểu đây là gì. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn như hiện nay, tôi mong nhận được sự hỗ trợ của các bộ, ban, ngành để giới thiệu nông sản bản địa ra thế giới. Khi sản phẩm được biết đến nhiều hơn, doanh nghiệp sẽ có cơ hội bán nhiều hàng hơn và giải quyết được vấn đề doanh thu, dòng tiền.”
Tương tự, CEO Trần Thị Hồng Thắm của ABACA Việt Nam cũng thể hiện khó khăn lớn nhất hiện nay đó là truyền thông đến người tiêu dùng. Công ty sở hữu công nghệ phân tách đa tầng tiên tiến, nhưng cần hỗ trợ để kết nối với các nhà phân phối mạnh mẽ và đưa thương hiệu Nanosalt đi xa hơn. “Tôi hy vọng các bộ, ban, ngành sẽ triển khai thêm nhiều chương trình xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu trong và ngoài nước. Đồng thời, để hỗ trợ doanh nghiệp nông nghiệp xanh, tôi đề xuất Chính Phủ và các bộ, ngành quan tâm nhiều hơn đến các thủ tục giấy tờ và đồng hành với doanh nghiệp trong 3 năm đầu để người tiêu dùng dễ tiếp cận hơn,” bà Thắm nói.