Khi những ngọn núi phía Bắc khoác lên mình vẻ đẹp thơ mộng của băng tuyết và mùa hoa nở, ký ức về những thử thách khắc nghiệt mà các cộng đồng miền núi đối mặt dần lùi xa trong tâm trí nhiều người. Nhưng thực tế, câu hỏi lớn vẫn còn đó: Làm sao để hành trình khởi nghiệp và phát triển cộng đồng ở miền núi bớt gian nan, chênh vênh?
Câu chuyện từ homestay của Thiêm
Tại Mù Cang Chải, một trong những điểm du lịch nổi tiếng, Lý Thị Thiêm, bí thư Đoàn Thanh niên xã Lao Chải, đã biến ngôi nhà sàn thành homestay phục vụ du khách. Tuy nhiên, với chi phí xây dựng, sửa sang và đầu tư cơ sở vật chất lên đến hàng trăm triệu đồng, rất ít người dân địa phương có khả năng tham gia chuỗi dịch vụ du lịch.
Trong khi đó, các khu nghỉ dưỡng, khách sạn cao cấp của người Kinh chiếm lĩnh thị trường, còn người bản địa chỉ đóng vai trò cung cấp lao động giản đơn, với thu nhập không đáng kể. Điều này đặt ra bài toán làm thế nào để người dân miền núi thực sự làm chủ và hưởng lợi từ nguồn tài nguyên thiên nhiên, văn hóa bản địa mà họ sở hữu.
Nguồn vốn bản địa: Tài nguyên bị bỏ quên
Miền núi sở hữu ba loại vốn quý giá:
- Tri thức bản địa: Những bài thuốc cổ truyền với hơn 2.000 loài thực vật quý, nhưng thường bị khai thác thô sơ, bán rẻ ra ngoài mà không tạo được giá trị bền vững.
- Cảnh quan thiên nhiên và văn hóa: Từ ruộng bậc thang, lễ hội dân gian đến kiến trúc độc đáo, đây là nguồn cảm hứng thu hút du khách.
- Vốn con người: Tuy giàu kinh nghiệm sống và lao động, nhưng trình độ học vấn thấp, thiếu kỹ năng quản lý, sử dụng nguồn vốn và xây dựng mạng lưới xã hội đang là rào cản lớn.
Hành trình khởi nghiệp: Từ con số không
Lý Láo Lở, người dân tộc Dao ở Tả Phìn, là một minh chứng cho ý chí vươn lên. Từ tri thức bản địa về cây thuốc, cô và cộng đồng đã xây dựng hợp tác xã Sapanapro, cung cấp dịch vụ tắm lá thuốc cho khách du lịch. Hành trình 20 năm của họ cho thấy khởi nghiệp không chỉ là câu chuyện của cá nhân, mà còn là nỗ lực cộng đồng, đòi hỏi sự hỗ trợ bài bản từ chuyên gia và các nguồn lực bên ngoài.
Giải pháp nào cho khởi nghiệp miền núi?
Để các cộng đồng miền núi khởi nghiệp thành công, cần có một chiến lược hỗ trợ đồng bộ:
- Xây dựng năng lực: Đào tạo kỹ năng quản lý, marketing, tài chính để người dân tự tin tham gia kinh doanh.
- Kết nối vốn: Tạo điều kiện vay vốn hoặc hỗ trợ tài chính ban đầu để hiện thực hóa các dự án.
- Mentor sát sao: Hướng dẫn trực tiếp từ các chuyên gia để chuyển hóa tri thức bản địa thành sản phẩm có giá trị.
- Hỗ trợ chính sách: Tích hợp khởi nghiệp vào các chương trình phát triển kinh tế – xã hội với mục tiêu dài hạn.
Khơi dậy tiềm năng và mở đường phát triển
Mô hình hợp tác xã Sapanapro hay homestay của Thiêm chỉ là những điểm sáng nhỏ trong bức tranh lớn về khởi nghiệp miền núi. Để những tiềm năng này lan tỏa, cần một hệ sinh thái khởi nghiệp được xây dựng bài bản, giúp người dân tộc thiểu số không chỉ vượt qua nghèo khó mà còn làm giàu bền vững từ chính nguồn vốn thiên nhiên, văn hóa của mình.
Con đường phía trước còn dài và nhiều thách thức, nhưng với sự đồng hành của các chuyên gia, doanh nghiệp và chính sách hỗ trợ phù hợp, miền núi hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu về phát triển cộng đồng bền vững.