(Khởi Nghiệp Xanh) Trong thế giới khởi nghiệp, không thiếu những câu chuyện đầy táo bạo, nhưng ý tưởng biến vỏ tỏi – thứ vốn bị xem là phế phẩm – thành sản phẩm sinh học “vàng” như than nén NIION của chàng trai 22 tuổi Đinh Văn Nam và nhóm bạn trẻ lại mang một tinh thần khác biệt: đổi mới sáng tạo, xanh hóa tương lai, và gắn kết tri thức trẻ với bài toán nông nghiệp Việt Nam.
Khởi đầu từ nỗi trăn trở trong một xưởng sơ chế tỏi
Sinh ra trong một gia đình kinh doanh có xưởng sơ chế nông sản, Nam sớm tiếp xúc với những bài toán thực tế về chi phí và môi trường. Mỗi ngày, xưởng gia đình anh thải ra hơn 1 tấn vỏ tỏi – một loại phụ phẩm không thể xử lý như rác sinh học thông thường vì chứa chất kháng sinh tự nhiên, gây cản trở phân hủy sinh học.
30 triệu đồng mỗi tháng là con số mà gia đình phải chi chỉ để xử lý lượng vỏ tỏi bỏ đi. Và chính nghịch lý đó đã gieo mầm cho ý tưởng: Làm sao để vỏ tỏi không chỉ không trở thành gánh nặng mà còn tạo ra giá trị kinh tế?
Hành trình rẽ hướng và nền tảng tri thức đa ngành
Tốt nghiệp ngành Kiến trúc đô thị thông minh tại Úc, song song hoàn thành ngành Quản trị kinh doanh tại Trường ĐH Kinh tế TP HCM, năm 2023 Nam tiếp tục “chơi lớn” – đăng ký học ngành Công nghệ tài chính tại Trường ĐH Công Thương TP HCM. Anh chọn nơi này không chỉ vì đam mê mà vì đây là cái nôi khởi nghiệp sôi động với nhiều chương trình ươm tạo dự án sinh viên.
Việc học không dừng ở lý thuyết. Chính môi trường đa ngành, cộng hưởng giữa kinh tế – công nghệ – thiết kế – môi trường đã giúp Nam nhanh chóng hình thành một nhóm nghiên cứu liên trường gồm sinh viên từ ĐH Bách Khoa TP HCM, VinUni, Conestoga (Canada)… cùng chung tay hiện thực hóa ý tưởng.
NIION – Viên nén sinh học mở ra chuỗi ứng dụng mới từ vỏ tỏi
Năm 2023, sản phẩm đầu tiên – viên nén sinh học NIION – ra đời. Ban đầu, mục tiêu chỉ là biến vỏ tỏi thành chất đốt thay thế than truyền thống. Nhưng một bước ngoặt bất ngờ đến vào cuối năm 2024, khi Nam nhận ra hợp chất allicin trong vỏ tỏi có thể xua đuổi muỗi hiệu quả – giữa lúc dịch sốt xuất huyết bùng phát tại nhiều tỉnh thành.
Từ đây, sản phẩm than vỏ tỏi được nâng cấp, mở rộng tính năng: đốt xông phòng, khử khuẩn, xua đuổi côn trùng, hỗ trợ xông hơi, tăng cường miễn dịch – hoàn toàn không độc hại và thân thiện với môi trường.
Nam chia sẻ:
“Vỏ tỏi chứa nhiều cellulose, cấu trúc gần giống giấy nhưng thô hơn, khi đốt không phát sinh khí CO₂ vượt ngưỡng. Viên nén từ vỏ tỏi vừa là nhiên liệu sạch, vừa là sản phẩm dược liệu tự nhiên”.
Thành phần 100% hữu cơ và giá trị vượt tầm than truyền thống
Mỗi viên nén NIION nặng 12,5g có thể cháy liên tục từ 10 đến 15 phút, lâu hơn đến 30% so với than củi cùng trọng lượng. Đặc biệt, lượng khí CO₂ phát thải giảm đến 80%, trong khi tro sau khi đốt có thể sử dụng làm phân bón hữu cơ cho cây trồng.
Sản phẩm còn được định hướng ứng dụng trong ẩm thực nướng sạch, mang đến hương vị độc đáo và không ám khói độc hại như than đá hay than tổ ong. Không dừng lại ở đó, nhóm còn đang thử nghiệm khả năng dùng viên nén trong quốc phòng, hỗ trợ nấu ăn, sưởi ấm và xua côn trùng trong điều kiện dã chiến cho bộ đội.
Đội ngũ startup xuyên biên giới – đa ngành, đa văn hóa
Điểm đặc biệt của NIION không chỉ đến từ ý tưởng mà còn ở cách tổ chức vận hành. Nam và các bạn trẻ đã xây dựng một mô hình startup “lai” – kết nối sinh viên khắp 3 miền và cả quốc tế thông qua quy trình làm việc từ xa bài bản, tận dụng triệt để công cụ số và năng lực đa ngành.
Phạm Mai Trang – sinh viên năm 3 ngành Kinh tế đối ngoại tại ĐH Ngoại thương – là người phụ trách marketing, xây dựng thương hiệu, đưa sản phẩm NIION lên các sàn thương mại điện tử và khai thác mối liên hệ trong ngành xuất nhập khẩu để đưa sản phẩm ra thị trường ngoài nước.
Trang nói:
“Làm việc từ xa không hề bất lợi nếu có quy trình. Chúng tôi liên tục trao đổi, cập nhật qua video và hình ảnh. Mỗi bạn đều là một mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái NIION”.
Góc nhìn chuyên gia: Vỏ tỏi – nguồn tài nguyên tiềm năng bị lãng quên
PGS-TS Mai Huỳnh Cang, Trưởng Bộ môn Hợp chất thiên nhiên – ĐH Nông Lâm TP HCM, đánh giá cao tiềm năng của NIION:
“Thị trường quốc tế có những mô hình tận dụng phụ phẩm nông nghiệp, nhưng việc chọn vỏ tỏi – với đặc tính dược lý và giá trị sinh nhiệt tốt – là một hướng đi mới mẻ, khả thi và rất Việt Nam”.
Ông cũng nhấn mạnh: để thương mại hóa thành công, NIION cần tiếp tục hoàn thiện các chỉ số như giá trị sinh nhiệt, đặc tính khí thải, và khả năng quy mô hóa sản xuất, đồng thời phải định vị rõ ràng phân khúc thị trường mục tiêu (ví dụ: ẩm thực xanh, camping, quốc phòng…).
NIION không chỉ là một sản phẩm khởi nghiệp – đó là minh chứng sống động cho sức sáng tạo của thế hệ trẻ, cho khả năng chuyển đổi từ phế phẩm thành tài nguyên, từ bài toán kinh tế thành giải pháp môi trường.
Khởi nghiệp không nhất thiết phải bắt đầu bằng công nghệ cao hay vốn lớn. Đôi khi, nó chỉ bắt đầu bằng… một vỏ tỏi – cùng sự nhạy bén, bản lĩnh và dám nghĩ dám làm của tuổi trẻ.