(Khởi Nghiệp Xanh) Giữa núi rừng Mường Đeng thơm nồng hương mắc khẻn, chị Hà Thị Xem – người con của bản Vặn, xã Yên Thắng – đã lớn lên cùng bếp than rực lửa và mùi chẩm chéo cay nồng quen thuộc. Từ những bữa cơm giản dị của người Mường, người Thái, thứ gia vị dân dã ấy đã trở thành niềm thương nhớ để chị Xem khởi nghiệp, đưa “hương vị bản làng” đến với người tiêu dùng khắp nơi.
Từ căn bếp nhỏ đến thương hiệu đầu tiên
Năm 2013, khi đang làm việc xa quê, chị Xem chợt nhận ra: ở phố thị, chẳng nơi nào có được mùi vị “quê nhà” đặc trưng ấy. Với chỉ 6 triệu đồng vốn liếng và công thức gia truyền của mẹ, chị bắt đầu hành trình khởi nghiệp từ chính căn bếp nhỏ. Từng mẻ muối mắc khẻn được chị tự tay rang, giã, rồi đóng trong những chiếc lọ nhựa, lọ thủy tinh nhỏ xinh. Ban đầu chỉ là sản phẩm tặng bạn bè, người quen; sau dần, chị mang theo để giới thiệu trong mỗi chuyến công tác, mỗi buổi gặp gỡ.
Muối mắc khẻn Mường Đeng là sự hòa quyện tinh tế giữa vỏ cây dổi, hạt dổi, lá chanh, ớt khô…, dùng để chấm thịt trâu, thịt gà, thịt lợn luộc, xôi nếp nương hay tẩm ướp món nướng – thứ gia vị giản đơn nhưng chứa đựng tinh hoa ẩm thực miền sơn cước.
Kết hợp truyền thống và sáng tạo để mở rộng thị trường
Không dừng lại ở một sản phẩm, chị Xem nhanh chóng nhận ra rằng muốn phát triển bền vững phải kết hợp thêm đặc sản địa phương khác. Với kinh nghiệm từng làm thêm tại quán ăn thời sinh viên, chị mạnh dạn đưa thêm các sản phẩm thịt trâu, thịt lợn gác bếp – vừa là đặc sản quê hương, vừa là “bạn đồng hành” lý tưởng của muối mắc khẻn.
Nhờ được chính quyền địa phương và Hội Phụ nữ xã hỗ trợ, chị tiếp cận được các lớp tập huấn về bao bì, nhãn mác, marketing online, tham gia chương trình OCOP. Đến năm 2023, muối mắc khẻn Mường Đeng được chứng nhận OCOP 3 sao, mở ra cơ hội quảng bá rộng rãi hơn.
Thành lập Hợp tác xã – lan tỏa giá trị bản địa
Hiện nay, chị Xem là Giám đốc HTX Du lịch và Phát triển nông lâm nghiệp Mường Đeng với 14 thành viên. Hợp tác xã chuyên sản xuất các sản phẩm đặc sản vùng cao: thịt trâu, thịt lợn gác bếp, đũa tre thủ công, măng rừng phơi khô, rượu ngô núi… Đồng thời, HTX đã xây dựng vùng nguyên liệu 2ha tại địa phương và liên kết thu mua từ Phú Thọ để đảm bảo nguồn cung ổn định, an toàn vệ sinh thực phẩm.
Biến đam mê thành dự án khởi nghiệp
“Khó khăn lớn nhất là vốn và thị trường tiêu thụ”, chị Xem chia sẻ. Nhưng nhờ sự hỗ trợ từ Ngân hàng Chính sách xã hội cùng tinh thần chủ động, chị đã vượt qua bằng cách quảng bá sản phẩm qua mạng xã hội, hội chợ địa phương, kênh bán hàng trực tuyến. Từ căn bếp nhỏ, sản phẩm của chị đã có mặt ở nhiều tỉnh thành, trở thành món quà đậm hồn quê được nhiều du khách yêu thích.
Giữ gìn văn hóa, tạo việc làm, lan tỏa tinh thần khởi nghiệp
Không chỉ tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương, dự án của chị Xem còn mang ý nghĩa sâu sắc trong việc gìn giữ văn hóa ẩm thực của người Mường, người Thái. Tinh thần cầu thị, sáng tạo, và khát vọng vươn lên đã giúp chị được Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh biểu dương là phụ nữ tiêu biểu trong phong trào thi đua yêu nước giai đoạn 2020–2025.
Từ hũ muối mắc khẻn đậm hương núi rừng, chị Hà Thị Xem đã viết nên câu chuyện khởi nghiệp đầy cảm hứng – nơi đam mê, bản sắc và sự kiên trì hòa quyện thành hương vị của thành công.