(Khởi Nghiệp Xanh) Việt Nam là một trong những quốc gia có nguồn tài nguyên nông nghiệp phong phú bậc nhất Đông Nam Á. Thế nhưng trong nhiều năm qua, phần lớn phụ phẩm từ nông nghiệp – như vỏ cà phê, mít non, trái điều – thường bị bỏ phí hoặc xử lý như rác thải. Điều đáng mừng là một thế hệ trẻ mới đã không nhìn những phế phẩm ấy bằng con mắt cũ.
Họ là những người trẻ tri thức, đầy nhiệt huyết, đang âm thầm chuyển mình trong lĩnh vực nông nghiệp bằng những ý tưởng táo bạo, sáng tạo và đầy nhân văn. Thông qua các dự án khởi nghiệp, họ biến phụ phẩm thành sản phẩm – góp phần tạo ra giá trị mới cho cộng đồng, nông dân và cho cả nền kinh tế tuần hoàn đang được khuyến khích mạnh mẽ ở Việt Nam.
Phiên chợ của những ý tưởng đột phá
Tại phiên chợ Xanh – Tử tế tổ chức ngày 25/9 trên đường Pasteur (quận 3, TP.HCM), đông đảo người tiêu dùng đã có dịp tiếp cận với hàng loạt sản phẩm mới lạ đến từ các dự án tham gia cuộc thi “Dự án Khởi nghiệp nông nghiệp – Đổi mới sáng tạo” lần thứ 8 do Trung tâm BSA và Hội DN Hàng Việt Nam chất lượng cao tổ chức.
Đây không chỉ là nơi trưng bày sản phẩm mà còn là “phòng thực nghiệm thị trường”, nơi các startup trẻ được tiếp xúc khách hàng thực tế, kiểm nghiệm phản ứng, cải thiện mô hình kinh doanh và nhận đánh giá từ ban giám khảo chuyên môn.
Từ vườn mít bỏ đi đến hệ sinh thái đồ chay “Le Mit”
Một trong những điểm nhấn đáng chú ý là gian hàng của chị Cao Thị Cẩm Nhung với thương hiệu Le Mit. Bắt đầu từ năm 2020 khi dịch COVID-19 khiến vườn mít nhà chị không thể tiêu thụ, chị đã tận dụng kinh nghiệm trong lĩnh vực kinh doanh đồ ăn vặt để thử nghiệm sản phẩm từ mít.
Chị không chỉ dừng lại ở món snack thông thường, mà phát triển chuỗi sản phẩm ăn vặt “mặn” từ mít như: pa-tê mít, mọc mít, bánh phồng mít,… hướng tới người tiêu dùng ăn chay, ăn kiêng. Thay vì là loại cây bán trái, mít giờ đây trở thành nguyên liệu đa năng có thể tạo ra sản phẩm thay thế thịt – giải pháp xanh cho chế độ ăn thuần thực vật đang lên ngôi.
Với kế hoạch mở rộng xưởng sản xuất, Le Mit hứa hẹn không chỉ tạo đầu ra bền vững cho người trồng mít ở ĐBSCL mà còn có thể xuất khẩu trong tương lai.
Tái sinh vỏ cà phê thành sô-cô-la “cascara”
Không chọn con đường dễ dàng, thầy giáo Nguyễn Phú Cường (1996, Lâm Đồng) quyết định thử nghiệm một hướng đi táo bạo: làm sô-cô-la từ vỏ cà phê – hay còn gọi là cascara.
Thay vì chỉ tập trung vào hạt cà phê – phần giá trị nhất của quả – anh tận dụng 60% phần vỏ vốn bị bỏ đi để chế biến sô-cô-la thủ công, một sản phẩm được du khách ưa chuộng tại Đà Lạt. Với cách tiếp cận sử dụng toàn bộ quả cà phê, dự án của anh vừa giúp tăng giá trị sản xuất, vừa giảm lãng phí và thân thiện môi trường.
Hiện tại, anh đang khai thác khoảng 15ha cà phê sạch của gia đình và nhóm khởi nghiệp, và kỳ vọng mở rộng nếu thị trường phản hồi tích cực. Không chỉ bán sô-cô-la, anh đang bán cả một câu chuyện phát triển bền vững, đặc biệt với các đồng bào dân tộc thiểu số đang sống dựa vào cây cà phê.
Trái điều – từ “bỏ đi” thành “nguyên liệu vàng”
Một trong những ví dụ đậm chất đổi mới là dự án của Vũ Đức Ngọc (ĐH Nguyễn Tất Thành) với 5 sản phẩm độc đáo chế biến từ trái điều – phần bị bỏ lại trong quá trình thu hoạch hạt.
Thông qua ứng dụng công nghệ sinh học và enzyme, nhóm của Ngọc đã xử lý được tannin – chất gây chát trong trái điều, từ đó sản xuất ra nước giải khát, bột dinh dưỡng, mứt, điều sấy,… tiềm năng cao. Đây là mô hình tiêu biểu cho tinh thần “biến rác thành vàng”, vừa giải bài toán môi trường, vừa gia tăng thu nhập cho người trồng điều.
Cũng với trái điều, Công ty Vương Ngọc Vegan (Tây Ninh) đã nâng tầm món ăn chay truyền thống thành nước mắm thực vật với hương vị không thua kém nước mắm cá, lại còn có “con mắm” làm từ… trái điều. Giá thành chỉ khoảng 25.000 đồng/chai 500ml, sản phẩm này đang chinh phục người tiêu dùng ăn chay và kỳ vọng chiếm lĩnh phân khúc trong thị trường nước mắm lên tới 200 triệu lít/năm tại Việt Nam.
“Chạm đúng nhu cầu” – nền tảng của đổi mới bền vững
Chuyên gia Trần Anh Tuấn, Viện phó Viện 3AI nhận định: Nhiều startup đã thể hiện tư duy kinh doanh rất sắc bén khi đánh trúng xu hướng tiêu dùng mới, nhất là phân khúc thực phẩm lành mạnh, ăn chay linh hoạt và đồ ăn vặt tốt cho sức khỏe.
“Ngày nay, người tiêu dùng ăn chay không chỉ vì lý do tôn giáo. Họ tìm đến chế độ ăn lành mạnh, có nguồn gốc rõ ràng, thân thiện với môi trường. Đây là cơ hội lớn cho các bạn trẻ khai thác các giá trị ẩn sâu trong tài nguyên nông nghiệp Việt Nam – điều mà trước đây ít ai quan tâm đến” – ông Tuấn phân tích.
Ông cũng cho rằng trong tương lai, nếu các startup nông nghiệp liên kết thành chuỗi giá trị hoàn chỉnh, có thể sẽ hình thành những siêu thị chuyên biệt cho người ăn chay, nơi các sản phẩm như Le Mit, cascara, nước mắm trái điều cùng xuất hiện dưới một hệ sinh thái hoàn chỉnh.
Thế hệ trẻ ngày nay đang tái định nghĩa khởi nghiệp nông nghiệp – không đơn thuần là sản xuất nông sản, mà là tư duy sáng tạo để gia tăng giá trị, tái tạo phụ phẩm, giải quyết bài toán xã hội và môi trường.
Khi có công nghệ, có đam mê và sự kết nối thị trường, ngay cả một vỏ cà phê, trái điều bỏ đi hay múi mít chín cũng có thể trở thành sản phẩm “tỷ đô”. Khởi nghiệp nông nghiệp chính là mỏ vàng tiềm ẩn, đang chờ những người trẻ bản lĩnh khai phá.