(Khởi Nghiệp Xanh) Từ những thửa ruộng trũng ngập nước đến những cánh đồng cho ra đời đơn hàng xuất khẩu, Yên Mô (Ninh Bình) đang viết nên một câu chuyện đầy cảm hứng về sự vươn lên của một vùng quê nghèo nhờ tư duy đổi mới và sức mạnh của các hợp tác xã kiểu mới.
Tái sinh từ đồng đất khó
Yên Mô vốn là huyện thuần nông, với địa hình bán sơn địa và nhiều vùng trũng thấp, trước kia thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai, sản xuất nông nghiệp kém hiệu quả. Nhưng bước ngoặt đã đến sau năm 2015, khi Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới được triển khai đồng bộ. Chính sách hỗ trợ chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi đã mở ra cánh cửa mới cho người dân.
Hàng loạt mô hình canh tác hiệu quả được hình thành từ chính bàn tay người nông dân – từ lúa chất lượng cao, rau hữu cơ đến thủy sản kết hợp. Trong hành trình đó, các HTX nông nghiệp giữ vai trò trung tâm – là đầu tàu dẫn dắt kỹ thuật, tổ chức sản xuất và tiêu thụ nông sản.
HTX – hạt nhân tạo nên sự chuyển mình
HTX Nông sản sạch Yên Hòa là một điển hình nổi bật. Bắt đầu với chỉ 10 hộ thành viên, sau 6 năm, HTX đã mở rộng lên hơn 70 hộ, phát triển hơn 50 ha lúa và rau an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ. Không dừng lại ở sản xuất, HTX đầu tư mạnh vào sơ chế, bảo quản và liên kết thị trường tiêu thụ dài hạn với các đối tác lớn ở Hà Nội và TP.HCM.
Doanh thu mỗi năm vượt mốc 5 tỷ đồng, lợi nhuận đạt hơn 1 tỷ, mang lại thu nhập trên 100 triệu đồng/năm cho nhiều hộ dân. “Làm nông thời nay không thể chỉ dựa vào kinh nghiệm, mà phải gắn với thị trường và công nghệ”, ông Nguyễn Văn Tỉnh, đại diện HTX khẳng định.
Tại xã Yên Mạc, chị Nguyễn Thị Lan – một kỹ sư nông nghiệp trẻ, đã trở về quê lập nghiệp và thành lập HTX Chăn nuôi tổng hợp Yên Mạc. HTX này ứng dụng quy trình khép kín trong chăn nuôi gà đồi, lợn sinh học, trồng dược liệu và tích hợp công nghệ truy xuất nguồn gốc, giám sát thông minh bằng camera và QR code. Doanh thu 2024 đạt hơn 7 tỷ đồng, tạo việc làm ổn định cho 25 lao động địa phương.
Còn tại Khánh Thượng, mô hình của HTX Nông nghiệp công nghệ cao Khánh Thượng thậm chí đã vươn tới chuẩn quốc tế. Với hệ thống nhà màng, tưới nhỏ giọt tự động, HTX sản xuất cà chua cherry, dưa lưới, rau cao cấp phục vụ siêu thị lớn như WinMart, Big C và chuẩn bị xuất khẩu sang Nhật. Doanh thu hàng năm 10 tỷ đồng, lợi nhuận gần 2 tỷ và tổ chức tour trải nghiệm nông nghiệp để gia tăng giá trị dịch vụ.
Bệ đỡ từ chính sách và liên kết vùng
Sau những thành công đó là sự đồng hành hiệu quả của Liên minh HTX Việt Nam và tỉnh Ninh Bình. Chỉ trong 3 năm, hàng chục HTX tại Yên Mô đã được hỗ trợ kỹ thuật, tài chính, đào tạo nhân lực và đặc biệt là ứng dụng công nghệ cao – từ nhà màng, hệ thống tưới, giống cây trồng đến sàn thương mại điện tử như Voso, Postmart.
Không chỉ giúp nâng cao năng lực sản xuất, các chương trình này còn góp phần thúc đẩy đổi mới tư duy quản trị trong HTX – một điểm yếu cố hữu của mô hình truyền thống. Các lớp tập huấn chuyên sâu về quản lý điều hành, lập kế hoạch kinh doanh, sở hữu trí tuệ, marketing… đang hình thành một thế hệ “nông dân công nghệ” mới.
Từ nông thôn tới thị trường toàn cầu
Điều đáng ghi nhận là ở Yên Mô, các HTX không hoạt động đơn lẻ mà đã bắt đầu hình thành chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ vững chắc với doanh nghiệp và nhà phân phối lớn. Huyện chủ động ban hành chính sách khuyến khích vay vốn ưu đãi, phát triển hạ tầng sản xuất và xúc tiến thương mại, đồng thời thu hút trí thức trẻ quay về làm nông nghiệp.
Định hướng giai đoạn 2025 – 2030, Yên Mô xác định phát triển HTX kiểu mẫu là trọng tâm chiến lược. Mục tiêu không chỉ là tạo ra sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao mà còn đưa nông thôn trở thành điểm đến của sáng tạo, công nghệ và khởi nghiệp bền vững.